شهید و شهادت

 فضیلت شهادت

مرگ به صورت شهادت، جمع میان دو چیز است. از یک طرف ولی الله از این جهان به جهان دیگر منتقل شده و از طرف دیگر فرصت عمر را از دست نداده است، چرا که شهادت یعنی تبدیل کردن عمر به بهترین شکل عمل، یعنی به صورت یک عمل و به صورت یک تکلیف و یک مسؤولیت، عمر را به پایان رساندن، که دیگر انسان نمی تواند چنین فرض کند و بگوید که اگر من شهید نشوم و در دنیا عمر کنم ممکن است کار بالاتری انجام دهم، کار بالاتری نیست.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: هر ذی بری یعنی هر صاحب عمل نیکی، فوق عمل برش، بری هست، مگر شهادت که دیگر مافوق این بر، بری نیست. (بحارالانوار، ج۷۴، ص۶۰) یعنی کسی نمی تواند بگوید من آرزوی شهادت در راه خدا را ندارم، برای اینکه می خواهم به جای شهادت کار بالاتری در این دنیا انجام بدهم. پیغمبر فرمود کار بالاتری وجود ندارد. این است که در مقابل آرزوی مرگ به صورت شهادت، دیگر خواستن طول عمر معنی ندارد و ما می بینیم که اولیاءالله همیشه مرگ به صورت شهادت را آرزو می کنند.

آن جمله ای که امام علی علیه السلام فرمود که اگر هزار ضربت شمشیر بر من وارد شود و شهید شوم آن را بر مرگ در بستر ترجیح می دهم، معنایش همین است.

آن کسانی که اولیاءالله واقعی هستند آن دنیا را به رأی العین دارند می بینند و از آنچه پیش فرستاده اند (خشنودند).

در نهج البلاغه آمده است که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود:

یا علی! مرگ تو به صورت شهادت است و تو شهید از دنیا خواهی رفت. علی علیه السلام می فرماید: وقتی که در جنگ احد هفتاد نفر از مسلمین شهید شدند و من از شهادت محروم شدم متأثر شدم. (ایشان در این زمان یک جوان سی ساله است، کسی که بیش از سه چهار سال از ازدواجش نگذشته و دو پسر کوچک هم در خانه دارد. باید این قرائن و شواهد مادی را هم در نظر گرفت.) رفتم خدمت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و عرض کردم یا رسول الله! آیا شما به من نفرمودید که من شهید خواهم شد، پس چرا من شهید نشدم؟ فرمود: یا علی! تو شهید خواهی شد و شهادت برای تو مقدر است و تو با شهادت از دنیا خواهی رفت. بعد پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: یا علی! صبر تو در موطن شهادت چگونه خواهد بود؟ عرض کردم: «لیس هذا من مواطن الصبر هذا من مواطن البشری و الشکر»؛ بفرمایید که شهادت چقدر باصفاست، اینجا که جای صبر نیست. صبر در یک امر مکروه است، شهادت آرزوی من است، محبوب من است، عطیه الهی است. (نهج البلاغه، خطبه ۱۵۴)

شهید و شهادت از نظر قرآن

کلمه شهید و کلمات هم خانواده آن در حدود یکصد و شصت مرتبه در قرآن ذکر شده و مورد استفاده قرار گرفته است. اکنون به بعضی معانی این کلمه مقدس در قرآن مجید اشاره می‌کنیم:

شهید = گواه

این کلمه در قرآن به معنای گواهی دادن و ناظر جریان‌ها بوده است:

فردی از نزدیکان عزیز مصر گواهی داده که اگر پیراهن یوسف از عقب سر پاره شده، زلیخا راست می‌گوید و یوسف دروغ و اگر پیراهن یوسف از جلو پاره شده، زلیخا دروغ می‌گوید و یوسف دروغ.

آنگاه که پوست بدن جهنمی‌ها واقع اعمال را بیان می‌دارند و حقایق آفتابی می‌گردد و آتش شعله‌ور دامن جهنمی‌ها را می‌گیرد فریاد اعتراض آنان بلند می‌شود و به پوست بدنشان می‌گویند «چرا به ضرر ما شهادت دادید؟»

و درباره ابراهیم(علیه السلام) پیامبر عزیز می‌خوانیم که دستور صادر شد ابراهیم را از میان مردم عبور دهند شاید بت‌شکن او را کسی دیده باشد و حقیقت را گواهی دهد.

مشابه معانی بالا که به معنای گواهی و نظارت است باز هم در قرآن موجود است.

«نامه اعمال نیکوکاران در علیین است. چه می‌دانی که علیین چیست؟

نامه‌ای است ثبت شده که مقربان درگاه خدا ناظر آن هستند.

«ای رسول گرامی(صلی الله علیه و آله) ما تو را فرستادیم که هم ناظر اعمال مردم باشی، هم آنان را به بهشت مژده دهی، هم از جهنم و حوادث وحشتناک آنان را هشدار دهی.»

شما ملت پدر خود ابراهیم (پیامبر خدا) هستید. او شما را قبل مسلمان نامیده است در این قرآن هم مسلمان نامیده شده‌اید. باید رسول خدا ناظر اعمال شما باشد و شما هم نمونه (کامل اسلام) باشید برای مردم دنیا. پس وظیفه داری نماز بخوانید، زکات بدهید به خدا تکه کنید که او مولای شماست بهترین مولا و بهترین یاور.

معناهای دیگری هم در قرآن آمده است، اما آنچه ذکر شد بیشتر مورد توجه است.

موقعی که صدای الله‌اکبر در تشعییع جنازه شهیدی بلند می‌شود و فریاد شعار «شهیدان زنده‌اند» به گوش می‌رسد بیشتر مردم فکر می‌کنند که فلان شخص در اره خدا کشته شد و تمام و این زنده بودن به چه معنی است؟!

آیا خونش سبب زنده ماندن اسلام عزیز است و با بقای دین و عمل به آن در نامۀ شهید همم ثواب می‌نویسند که این خود یک نوع زنده بودن است و یا خونش زنده می‌ماند و ناظر اعمال ماست و یا اینکه به خاطر جانفشانی در راه اسلام در ردیف گواهان اعمال قرار می‌گیرد و از طریق برگزیدگان الهی بر اعمال بشر نظارت دارد؟

در پاسخ این سئوال هر کس در حدود و معرفت خود مطلبی را در نظر می‌گیرد، اما آنچه از قرآن کریم استفاده می‌شود کلمه شهید به معنای گواه، نمونه و ناظر آمده است که همه در آنچه در ذهن مردم است مجسم گردیده، اما قرآن مطلب بالاتری را برای شهید معرفی می‌کند.

آنجا که کشته شدن در راه خدا و دفاع باشد شهادتی است که به صورت ظاهر جان از بدن می‌رود ولی به اصطلاح قرآن «حیات و زندگی برای او حتمی است .

جالب توجه اینکه خدا در سوره آل عمران به دنبال اثبات زنده بودن شهید می‌فرماید هم از رزق خدا می‌خورند و هم از نعمتهای الهی بهره‌مندند و هم در آسایش و خوشی به سر می‌برند.

«کسانی که به خدا ایمان آوردند به رسول خدا عقیده داشته باشند در ردیف کسانی قرار می‌گیرند که خدا بر آنان نعمت را تمام کرده و عامل نموده است: پیامبران، راستگویان شهدا و شایستگان که بهترین رفیقانند.»

وقتی در ردیف صدیقین قرار گرفتند اجر آنان فقط با خداست و از نور الهی بهره‌مندند. آن روزی که تاریک است روز قیامت و عمل انسان چراغ راه اوست، شهید از نور مخصوص برخوردار است، زیرا با شهادت در ردیف پیامبران که سر تا پا نور خدا هستند قرار گرفته‌اند و همردیف آنان و علماء گناهکاران را شفاعت می‌کنند.

خدای عزیز غیر از موجودات جهان را که اعمال انسان را عکسبرداری می‌کنند گواه اعمال می‌داند، پیامبران الهی را هم گواه اعمال می‌داند و پس از پیامبران الهی فرشتگان را هم ناظر اعمال معرفی کرده است که غیر از خدا و موجودات ناظر بر کارها باشند و اعمال بشر را تحت کنترل داشته باشند.

با توجه به این آیه که می‌گوید در روز قیامت هر فردی با گواه اعمال خود و کسی که او را به جلو می‌راند وارد می‌گردد و با توجه به این آیه که می‌گوید: در روز قیامت از میان هر طائفه‌ای گواهی از خود آنان برمی‌انگیزیم که بر اعمال آنان گواهی دهند، به ضمیمۀ آیات و روایات مناسب دیگر ناظر اعمال بشر است و اعمال را کنترل می‌کند و از نظر او می‌گذرد.

آیا محدودۀ کنترل او به خانه اوست یا محله او یا شهر و مملکت او؟

 در مورد امامان گرانقدرمان به صورت کلی و نسبت به شهید باید گفت حدود نظارت در محدوده و شایستگی و نیت شهید است.

آیا برای خودکشی رفته که عمل او حرام بوده، یا برای دفاع رفته که کشته شود و بازماندگانش بهره ببرند، یا برای خدمت به اسلام عزیز و دفاع از آب و خاک جان را بر کف گرفته و کشته شده است تا شهیدی کامل باشد؟

جای تردید نیست که خدا بر نیت‌ها آگاه است و روی قصد افراد ثواب می‌دهد، در یک جبهه دو نفر شهید شده‌اند چه بسا یکی به جهنم برود و دیگری به اعلی درجه‌ای که در بهشت تصور دارد برسد.

با توجه به این نکته هر قدر نیت را خالص‌تر کنیم و بیشتر به خدا نزدیکتر شویم و برای خدا گام برداریم پاداش بیشتری می‌بریم و در ردیف پیامبران الهی و فرشتگان خدا قرار خواهیم گرفت.

****************

منابع:

1. سوره یوسف آیه ۲۶ و ۲۷ (… و شهد شاهد من اهلها …).
2. سوره فصلت آیه ۲۱ «و قالوا لجلودهم لم شهدتهم علینا».
3. سوره انبیاء آیه ۶۱ «فاثوبه علی اعین الناس لهلهم یشهدون».
4. سوره مطففین آیات ۱۸ تا ۲۱ «کتاب مرقوم یشهده المقربون».
5. سوره فتح آیه ۸ «انا ارسلناک شاهدا و مبشرا و نذیرا».
6. سوره حج آیه آخر «لیکون الرسول شهیدا علیکم و تکونوا شهداء علی الناس…».
7. سوره آل عمران آیه ۱۷۱ «ولا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل‌الله امواتا بل احیاء» و سوره بقره آیه ۱۵۴ و لا تقولوا لمن یقتل فی سبیل‌الله اموات بل احیاء».
8. سوره نساء آیه ۶۹ «من النبی و الصدیقین و الشهداء».
9. سوره حدید آیه ۱۹ «و الشهداؤ عند ربهم لفهم اجرهم و نورهم…»
10. سفینه البحار ج۱۰
11. سوره نساء آیه ۱۶۶ «و الملائکه یشهدون».
12. سوره ق آیه ۲۱ «وجائت کل نفس معها سائق و شهید».
13. سوره نحل آیه ۸۹ و ۸۴ «و یوم نبعث فی کل امه شهدا علیم من انفسهم».

Views – 2075